AINTZIN SOLASA

Leihak uko egiten dio leialtasunari. Hutsalkeria eta dena hutsalkeria, Eklesiastesak ziona. Sarri hitz-aspertuak ere uko egiten dio ezer esan beharrari, literaturtasuna aitzaki hartuta.

Eguneroko albistegiak entzun eta egunkariak irakurtzearekin haietan gure arrastorik topatzea ezinezkoa izan zait beti, hasi ere gezur handi batekin hasten bait dira, sinestarazi nahirik horren gertaera ezberdinak urte ezezean egun berekoak direla, historiak bateratzen dituela, alegia, bazter guztietakoak, eta burura etortzen zaizkit Archuk Euskal Herriari eskaini zizkion hitzak:

nahiz eta gertaeren egiatasuna izan, bestelakoa beraz, gure gezurra.

Aldiz, «oraindik nabil Du Bellay plazan igandez» irakurtzean, alfa eta omegarik denentz arakatzeko hitzak eta isilgordeak miatzen, badakit badela beste nonbait gure arrastoaz lerroak osatuz, urmahel bazter lainotsuetan idazten ari den bat, aberritzat, barbariaren barrutietatik kanpo, garaietan abestia daukana, gertakizuna bera baino urrutirago hedatzen dena, aidetan uhinik baratzen utzi gabe. Orduan lanbroaren gisako, guztionak diren hitzen artean topatzen dut solas-ondo hau idazteko arrazoirik, zeren, aitor dezadan, Itxaroren poemak irakurtzean ez dut sekula aintzin-solasik egiteko premiarik sentitu, baizik eta berriro nere hitzak berak emandako adierarekin berrirakurtzekoa, bere hitzak nereetara biltzekoa eta, askotan, baita berriz idatzi beharra eza ere erraietan, esan nitzakeenak, plau-plaua eta behar den mantsotasunaz aurkitu izanagatik.

Iritsi zaigu sustraiak hodeiekin lotzen dituen liburu hau. Etsipenak, milaka urtetan gure garun eta bihotzak zeharkatu dituen haize hotzak, berokia baino eman ez badigu ere, hemen, iraupenak behar duen egonarria aurkitu du ama fosildu, mineralizatu egoten, haize-erauntsiak Pariseko exilioan astindu duenean. Herriaz gabetuak erroak behar ditu, eta Itxarok aurkitu du harpe mineraletan ontzen den garai bat, hauts jaio eta hauts bihurtzeak ernegatzen duen barbaria abaila-kolpez suntsitu alde. «Bestaldean»en errepikatzen den hitz bakoitza bizitza eta oroitzapenaren ezpal da: minari aurre egiteko kojuru; eta zumitzezkoak ditu poemetako esaldiak denak, zaildu eta malguak, exilioaren ipar-haizeak lurpera ez duen irrikizioa bezala; eta hitzek daukate, zumerika bailiran, ur-bazterretako lurra, urak eramatea utzi gabe.

aitortzen du Itxarok liburuaren amaieran, eta silabaz-silaba egindako kapazoan bildu ditu zorion ahaleginak. Ondoan ez duen aberria, ahazteko urrutitxo dauzkan ainara eta amodioak egunerokoari ebatsiz egiten du bere garaia. Epikoak dira, iragana oraina eta etorkizuna elkarlotzen duten poema luze horiek, mina alferrikakoa ez dela sinistuz bizitza eta heriotzarekin poema liburua artezten duten «alpha eta omega euripean», «Memento homo qui pulvis es et in pulverem revertis non omnis moriar credo», «Songs for Susana».

Tartean, atzetik, aurretik, -zopako guztiak jan ezin- poema labur andanan airatzen ditu hasgorapenak, Euskal Herrian aspaldian egin diren lokanta ederrenak, oroitzapenak bildu eta sustatzeko lerroz-lerro zabaltzen diren paisaiak, ibai luzeenak bezala hiri guztiak zeharkatzen dituzten injustizia eta ankertasunaren burrunbak. Hauetan itxaropenaren aiherraren oihala urratzen du, nahiz eta minez igerri etorkizunari data jakin bat izendatu ondoren ere malkoak ixuri beharko direla lur zimeletan, ez bada behintzat agertzen nonbait bi ibaiek gurutzatzen duten hiri bat edo mixeria karreatuko duen trenbiderik ez daukan herriren bat.

Tere Irastortza