Koldo Izagirreren eleberria
Kepak minutu pare bat darama kartzelariarekin eztabaidan.
— Ez didazu ulertzen...
— Ulertzen dizut.
— Ez, ez didazu ulertu nahi. Moduluan telefono deia onarturik nuen, eta oraindik onarturik jarraitzen du. Hots egin beharra daukat. Derrigorrez deitu behar dut etxera, bidaia alferrik...
— Ez jarraitu! Ongi ulertu dizut. Baina ezin duzu dei hori egin, isolamendu ziegan zaude!
— Eta?
— Nola eta? Isolamendu ziegetan ezin da deirik egin! Ezin da bizarra mozteko aitzurrik eduki! Ezin da inola ere esnerik, pilarik, eztirik, galletarik ekonomatoan erosi! Ezertxo ere ez! Horiek dira arauak.
— Bai, baina...
— Ezin Da Telefono Deirik Egin! Zigorturik zaude!
— Baina nire gurasoak ez daude zigorturik. Eta nirekin hitz egiteko eskubidea dute! Ala ez?
Kartzelaria zalantzatan geratu da:
— Tira... zure gurasoek... eskubidea...
Ez du Keparen alde erabakirik hartu nahi. Eztabaidaren ondoren amore ematea, aginpidearen printzipioa kolokan jartzen dela esaten baitute akademiako liburuxkek.
— Zerbitzuburua jakinaren gainean ipiniko dut, eta hark erabakitzen duena jakinaraziko dizut —amaitu du.
Cadizko lurretan espetxea idor dago abuztuan. Kartzelariak kolpe lehorrez itxi du burdinazko atea. Galeria osoan entzun da durundia. Sarrailaren hotsa, berdin.
Goizeko hamarrak pasatxo dira. Txapeo-borroka uztailean hasi zenetik, Josebak hamarretan hasten ditu kirol-ariketak, eta Kepak arnasaldi luze eta ozen haiek ezagun ditu, nahiz eta zazpi ziega harantzago egon. Isiltasunak soinua eta zarata garraiatzen ditu isolamendu ziegetan; inork ez daki nola.
Luis, gure Luis, Keparen aldamenean dago. Beñat berriz, lau ziega urrunago, Josebaren ondoan. Guztira lau lagun, lau kide, lau euskaldun. Eta isiltasuna galeria osoan hedatu denez, galeria osora hedatu da elkarrizketaren zalaparta.
Hiru urrats t’erdi eta leiho azpian; hiru urrats t’erdi eta kangrejoaren aurrean. Eltxo bat, Keparen joan-etorriak kalkulatu ondoren, barne kaiolako burdina artetik irtetera doa. Huts egin du, hegaldian supituki aurrez aurre aurkitu baitu Keparen ahurra. Orduantxe entzun dira urratsak: nabarmen, hurbil, argi. Kartzelariak Keparen atea zabaldu du berriro.
— Zerbitzuburuak entzuteko baimena besterik ez dizu onartzen.
— Zer arraio da «entzuteko baimena besterik ez!» hori?
— Zure gurasoak dira hitz egiteko aukera daukatenak... eta zuk entzutekoa besterik ez.
— Baina bidaia alferrik...
— Ezin Duzu Telefonoz Hitz Egin. Argi dago!
Kartzelariak alde egin ondoren, leihora hurbildu dira lagunak. Zorutik metro laurogei inguruan dago leihoa. Ohe gainera igo behar, beraz, leihotik solas egiteko. Barre batzuk entzun dira ziegetan. Preso zaildu, beterano edo akuilatuek badakite su mota batzuk umorez bakarrik itzaltzen ahal direla.
— Hi, Kepa! —oihu egin du Luisek, alboko ziegan egon arren—, Kepa-Mutu deituko diagu hemendik aurrera... kar-kar-kar!
— Ganorabako hori! Ezin zaik inora ekarri! —Beñatek.
Kepak, leihoko barroteetara helduta, txapa-zulodunaren artetik begira dagoela, hodei mehe batean jarri ditu begiak. Hodeiak gelditzeko planta egin du.
— Hau kontatu eta ez ditek sinesten! —Keparen ahots leunak txantxari utzi dio lekua, eta hodei meheak, txaparen zulo artetik jarraitu du, zuloz zulo bere luzera osatu arte.
«Zazpi zuloko hodeia» esan du. «Ez, zazpi zulo t’erdi» zuzendu du, eta jaitsi egin da ohe ertzeko apaletik; burdinazkoa hau ere: ate, mahai, ohe, leihoaren modukoa.
Isolamendu ziegak eraikinaren goialdean daude Puertoko kartzelan. Kupularen azpian, ezker-eskuineko galeriak dira isolamendu modulua. «Kupulara noak hamabost eguneko zigorra betetzera» esan ohi da. Baina usategia izenez ere aipatzen da: «Usategira igo ditek Felipe, biluzteari uko egin diolako».
Ziegan sartu eta aurrean, leiho parean, beste ziega baten leihoa aurkituko duzu hiru metrora. Aurrean dagoen modulu bikiari dagozkion ziegak dira. Tren batean geldirik egon eta, parean, beste tren bat balego bezala jarriak daude leihoak eta ziegak: buruz buru. Hamar ziegako bagoiz osaturik dago modulua. Ziegako leihotik beraz, aurrekoa ikusten da... eta teilatu zati bat. Teilatutik gora, zeru-zerrenda... flamenkoek lekualdaketarako baliatzen duten bidezidorra.
Afaria zazpi t’erdiak inguruan ekartzen du preso batek. Galeriaren hondotik hasten da banaketa. Lehenik Joseba, gero Beñat. Jarraian Kepa eta azkenik Luis. Atea ireki eta kaiolako ateak behealdean daukan zabalduratik hartzen dira plastikozko platerak. Lurreraino makurtu behar izaten da, beraz, honelako ziegetan jan nahi bada, gutunak irakurri nahi badira, Eginak hartu, telegramak bidali, edozein abisu, zernahi gauza.
Zortziak inguruan, platerak garbitzearekin batera, lehen oihu, deiadar, ziriak. Txolarreak ere bueltan daude ordu horietan, eta egun osoan isildutakoak botatzen dituztela dirudi. Zalapartatsuak dira txio eta txorrotxioak. Ozenak. Burrunbatsuak. Amorratuak. Txolarreek zer pentsatuko ote dute presoez? Kontu bera agian?
— Hi, Luis! —Josebaren txantxak betiko esaldiarekin hasten dira—. Hi, Luis, Markesaren pare bizi haiz! Bainu-bata besterik ez zaik falta!
— Bai horixe —kontent irriarekin batera Luisek—, eta txakur-txar gonazale bat!
Hizketaldia, kalaka edo batzarra, bederatzietan hasi ohi da. Egunak utzitakoari errepasoa. Egunak ekarritakoari kritika. Egunak lagatakoari adarjotzea. Ilunabarra ez da inoiz esku-hutsik ailegatzen. Ilunabarrak itzalak dakartza, itzalek gaua. Gauak izarrak, eta izarrek argitxo urrun haiek... gaua hobeto ikus dadin, ziur aski. Analisiak, sentimenduak, pertsonak, argi berdinarekin argiztatuak daude usategian.
Kepak ziega-aldaketa eskatu zuen aste hasieran, antza denez. Arrazoi batengatik edo besteengatik ez da aldaketa hura gauzatu. Denek entzuteko moduan hitz egiten du Kepak, baina txolarreek, oraindik ere habia-lapurretan zalapartari, ozenago mintzatzera behartzen dute.
Bere ziegak burdin uztaiak ditu, eta ohea, lastairarik ezean, burdinazko xafla zuloduna da, pixak eta kakek belztutako xafla... preso zigortuak eskuetatik eta hanketatik lotzen baitituzte bat, bi eta hiru egunez. Beharrak han bertan egiten dira, soinaren gainean, etzanda, buruz behera askotan; zikinak lehenik bero, gero hotz. Ziega hauetan ez da pertsona kaltetzen. Bizia kaltetzen da. Puerton, gezurrik ez dago, gizaldietan aurreratua dago giza-eskubideetan.
Garrantzizko gairik ez badago, bitan banatzen da elkarrizketa. Luis eta Kepa alde batetik, Beñat eta Joseba bestetik. Ahotsek beste doinu bat hartzen dute orduan. Hormen, burdinen, alanbreen artean xuxurlek eta errekek sortzen dituzten doinu apetatsuen legez, batzuetan igo egiten da zurrumurrua, besteetan berriz ia isildu arte jaitsi. Ederra da euskara horrela entzutea. Euskara erreka, euskara ura, euskara kuttuna.
Leihora hurbildu baino lehen, eltxoak hiltzeko pastilla, Fogo, metxeroaz erre du Beñatek. Ke zikina, sarkorra botatzen du, baina eltxoak urrutiratzen ditu, baita hil ere. Eta horrek lasaitzen du.
Beñatek euskara entzutea maite du. Hala ere, hizkuntzaren gainetik dagoen beste zerbaitek deitu, erakartzen du. Baina zerk?
— Euskara entzutea ederra duk. Baina hemen, espetxean, kutsu berezia hartzen dik. Ez zaik iruditzen?
Josebak ere sentipen hori dauka. Zenbatetan ibili ote du ideia hura bueltaka... aurreko paretako dragoitxo baten mugimenduari begirik kendu gabe. Beñat aurrean balego bezala hasi zaio hizketan eta keinuketan.
— Bai, kutsu berezia... —hausnarrean lagundu dio dragoitxoak ere—. Begira, hi Beñat haiz, ni Joseba. Han Kepa eta Luis zeudek. Izenak kenduz gero, zer diagu? Lau euskaldun! Lau euskaldun Cadizen euskaraz hitz egiten, Beñat. Espetxean. Zulo honetan... euskaraz. Mila bederatziehun eta laurogeita hamaseigarren urtean euskaldunek askatasunaren, justiziaren alde borrokan jarraitzen duten seinale. Etsi gabe. Euskaraz entzuten zigutek hormek, patioak eta ziegek. Euskaraz higitzen sumatzen gaitiztek kartzelariek. Leihotik leihora euskaraz ukatzen diagu. Lur honek badik gure berri. Euskal Herria bizi duk. Ez gaitiztek oraindik ezabatu. Herri zahar hau bizi duk, Beñat; gugan bizi duk...
Dragoitxoak bitan egin zuen korrika eltxoen atzetik; bitan egin zuen ehiza.
— Historiak horrela jasoko dik hemendik ehun urtera —jarraitu du Josebak—. «Puerto de Santa Marian euskaldunak, abertzaleak egon hituen lehengo mendean». Aberrian gaudek, Beñat... urrun egonik ere.
Beñatek ez du aurreko horma argi ikusten. Agian ilun dagoelako, agian begiak lausoturik dituelako. Zirraratsuak dira Josebaren gogoetak. Ederra da mezua; eta txapeo-borroka, odol beroz, gogo indartuarekin hartu du. «Bai, hizkuntzaren gainetik badago beste zerbait gehiago» oldoztuz, izar bat txapa arteko zulotxoetatik begiztatu du.
Luis eta Kepa beste aldean senti daitezke. Ilargia zeru-zerrendatik gertu, bere argiak espetxea zakartzen du. Zenbat ertz, bazter, zokondo, angelu zuzen eta oker itzaletan estaliak.
Itzal-joko horiek atsegin ditu Kepak... sustagarriak. Eta gaua margolaria da tarteka: itzalen ehiztari. Flamenkoak entzun eta ikusten lehena da Kepa. Laino artetik ilargiak bere gorputz erdia kanporaturik duenean ere, Kepa da ohartzen lehena. Lorazaina izandakoa: samurtasun berarekin zaintzen ditu gaueko biztanleak. Flamenkoak bereziki.
Nondik datoz flamenkoak? Ez, flamenkoak joanean dabiltza Keparen fantasian. Eta flamenkoak beraiek, laurak, izan zitezkeela irudikatzen du. Gauero ibiltari. Ez al da joaten bera bada Iratxeren ondora gauero? Bai. Eta, ez al da gurasoengana joaten, anaiatxoarengana? Bai, maiz joaten da. Ez al da borrokara joaten gauero, inoiz baino gehiago bultza behar den sasoi hauetan? Bai, joaten da, baina ez da gelditzen... «Geldirik nagok hemen» berresten du, gogoeta nola jarraitu jakin gabe.
Hamaiketan, kartzelariek argia itzaltzen duten orduan barneratuko dira laurak. Hamaiketan etengo dute solasa. Ilunean ziegan ibili, ohean etzan. Lotarako orduak dira.
Luis leihoko barroteei besarkatuta dago orain.
— Hondartzan ibiltzeko giro ederra zagok, Kepa. Tira, ibiltzeko eta... galtzeko ere bai, noski.
— Galtzeko joerarekin habil hi!
Konfiantza adierazten du Luisen irriak. Barre egiten dute, eta barrezka agurtu dute elkar.
— Gal hadi ziegan, Kepa! Kar-kar-kar!
— Bai, badaezpadakoa egina hago hi ere!
Kepak gustura emango lioke aukera hori. «Hamasei urte Debako hondartzan ibili gabe» adierazten du oraindik urratu gabeko irribarreak. «Hamasei urte galdu gabe, neskatxarik laztandu gabe, maitasunik egin gabe: hamasei urte». Irribarrearen keinua geratu zaio aurpegian. Keinua bakarrik. Zertaz arranguratuko da bera? Lau hilabete, bost, daramatza neskalaguna laztandu gabe, neskalagunak bera laztandu gabe. Gauari, gaueko biztanleei, flamenkoei baino samurtasun handiagoa eskaintzen dio Kepak Luisi.
Bi minutu falta dira hamaiketarako. Bero da, iturriari bere urak edatera behartzerainokoa. Eltxo batek izterrean zizta egin dio odol-gose, baina Luisek alferrik bota dio eskua.
Abuztuak zortzi ditu. Afal orduan sekulako zalaparta entzun da aurreko ziegetan. Zigorturik dakarte preso sozial bat. Luisen pareko ziegan preso bat indarkeriaz sartu dute. Ziega berezia da hori. Ez du komunik. Ez konketarik. Ez urik. Ez koltxoirik. Bai ordea burdin uztaiak, argia gau eta egun pizturik... eltxoen habia. Zikinaren erresuma.
Presoa jipoitzen ari dira, eta presoak garrasi egiten du, lazgarri, ozen. Euskaldunak leihora atera dira, oihuka, aski dela esanez.
— Zer gertatzen da hor! Aski da! —aldarri egin du Josebak—. Luis!, zer arraio gertatzen da hor?
— Norbait jipoitzen ari direla argi zagok. Aski da! Aski da, ostia!
Kartzelarien garrasiak entzuten dira orain.
— Jar hadi buruz behera. Buruz behera esan diagu!
— Ez, buruz behera ez...
— Buruz behera!
— Ez lotu, ez lo...
Etzanda eta buruz behera, eskuak uztaietan loturik utzi dute presoa. Intziriak entzuten dira.
— Hi, Luis —Josebak berriro ere—, hik ondo daukak. Galdetuiok nor den, zer gertatu zaion...
— Hi!, mutikoa! Nor haiz?
Ahots-liparra irten da ziega barnetik:
— Kamara! Kamara nauk!
— Hi, Joseba —Luisek berehala—, Kamara duk.
— Nor? —galdetu du Beñatek.
— Kamara, caboverdetarra! —argitu dio Kepak.
Kamara Cabo Verdeko gizon gaztea da. Hogeita hamar urtekoa. Beltza. Ezkerreko belarria falta du eta, urritasun horrengatik-edo, beti txanoa eramaten du buruan. Txano sorta dauka. Larruzko txano beltza, eskoziarra, safaritan erabiltzen duten horietakoa, zuria. Denak handi samarrak, belarriaren hutsunea estaltzeko modukoak.
Afaria banatu dute, eta Kamarak loturik jarraitzen du. Luisek deitzen dio tarteka. Kamarak ez du gogo onez erantzuten. Bere ziegaren atea zabaldu dute bat-batean.
— Aska nazazue... arren. Aska nazazue! Ezin dut arnasarik hartu...
— Lasai, gizona. Lasaigarri bat xiringatuko dizut eta gau osoa lotan igaroko duzu.
— Ez! Injekziorik ez! —Kamararen ahotsak beldurra adierazten du.
Medikua, medikua da! Arraioa! Medikua ere sartuta dago, torturan sartuta leporaino.
Intziriak entzun dira berriz. Luisek deitzen jarraitzen du. Denbora gutxira zurrungak entzun dira; keak leihotik ihes egiten duen antzera datoz Kamararen zurrungak. Eta isolamenduko modulutik gora, zeru zerrenda zurrunga-keaz koka-ahala bete da.
Hori guztia hamaikak baino lehen. Hamabietan itzarri da Kamara. Oihuka. Etsi-etsian laguntza eske. Egarriz. Kartzelariei deika. Gorputza minberatua.
Hurrengo egunean askatu dute; eguerdi aldean ‘aske’ da. Bere duintasuna hiltzear dagoela, inoiz gorrotatu ez zuen bezala gorrotatu du Espainia, erraietatik. Eta negar egin du, zuk eta nik bezala.
Abuztuaren bederatzian jakin dute Bittor ere ekarri dutela isolamendura. Bigarren modulutik ekarri dute, eta isolamenduko beste aldean sartu dute, bere lagunekin harremanik izan ez dezan.
Kartzelari mozkor batek ate joka zirikatu du goizeko kontaketan. Bittor ez da isilik geratzen den horietakoa.
— Zer arraio gertatzen da! Beti alukeriatan!
Esaldiak kartzelaria sumindu du, antza. Beste sei kartzelarirekin igo baita. Bittorren ziega-atea zabaldu eta sekulako sesioa sortu da.
— Isolamendura orain!
Modulutik isolamendura daramatela, bultzaka, hilko dutela mehatxuka, hienak dira kartzelariak, ez pertsonak. Hiena gosetiak. Eta biktima bat daukate eskuartean.
Biluzteko agindu diote isolamendu ziegan. Bittorrek ez du biluzketa onartu, biluzketak legez kanpo daudelako.
— Biluzteko esan diagu, putakumea! Akabatuko haut! —belarrondoko bat eman diote, gero beste bat—. Madarikatuak zuek! Marikoia! Hire arrazarekin bukatuko diagu guk!
Belarrondoko bat bestearen atzetik. Ostikada barrabiletan. Ez, agindu guztiak ez datoz Madrildik. Ez horixe!
Arropa guztia kendu, lurrera bota, zapaldu eta azken zaplatekoa emanda alde egin dute hienek. Bittorrek gose-greba hasi du.
Ostiralarekin da abuztuak bederatzi. Luisek, Kepak, Beñatek eta Josebak ohar bat jaso dute lehen orduan. Bittorrek bere egoera azaltzen du. Hitz gutxi dakar oharrak, benetan zehatza.
— Ez dut uste luzamendutan ibili behar dugunik —tenore ahotsa dauka Luisek goizetan—. Lehenbailehen salatu behar dugu Bittor jipoitu izana.
— Ados nago —Kepak ondotik—, tratu txarrak daudenean gure erantzunak berehalakoa izan behar du. Gisa honetako tratuak ez ditugula onartuko adierazi behar diegu.
— Orduan, Bittorrek dioen bezala, modulura jaitsi arte luzatuko dugu gose greba? —Beñaten kezka—. Edo muga ipiniko diogu protestari?
— Sarritan jardun dugu honetaz. Hiru egun, bost, gehienera zazpi egunekoa izan behar du barauak. Bestela beste borroka batean sartzeko arriskua dago —amaitu du Josebak.
Batzarretik ohar bat irten da. Bittor modulu berean dago, lagun taldetik hogeita hamar metro eskasera. Baina oharrak lau orduko zeharbidea hasi du: «Bittor, jaso diagu hire oharra. Gose greban gaudek gu ere, eta protesta jarrera gurekin batera amaitzea komeni duk. Modu horretan salaketa jarrera biribilduko diagu. Ados? Guk hamalauan utziko diagu gose greba, bost egun egin ondoren. Hamabostean jaten hasi, Bittor. Hirekin gaudek. Besarkada bat».
Taldeak uko egin dio gosaltzeari.
Bittorrek arratsaldean izan du oharraren berri. Gauean buruz errepikatu du oharrak zekarrena, eta «hirekin gaudek» esaldiak biziki zirraratu du.
Leihotik begira, ziega eta sabela hutsik dituela, txapa zulodunaren artetik ikusi du ilargia. Hodei biren artean dago, erortzeko arriskuan.
Pasaia hartu du Guardia Zibilak. Irteera eta sarrerak kontrolaturik daude. Orereta, Altza, Donibane, Intxaurrondora arte hedatu dute bigarren mailako kontrol-neurria. Oiartzun, Hernani, Donostia, Andoaingo herrialdeak hartzen ditu hirugarrenak.
Urteetan dabil Guardia Zibila Euskal Herrian lanbide berean. Handia da urteetan bildutako esperientzia. Atxiloketa-teknikak findu eta hobetzeaz gain, sena daukate, esperientzia horrexek emana, hain zuzen.
Pasaian bertan harrapatzea zail samarra iruditzen zaio Roni.
— Hauek ez dituk hain leloak —esan du Ronek, informazio-talde bateko arduradunak.
Bost arduradunek osatzen dute taldea, eta arduradun bakoitzak bost kide gehiago ditu bere agindupean. Horiek jende artean infiltratzen dira, ikasitakoak aplikatuz. Denetara hogeita hamar guardia zibil sekretu. Gehi errepideko kontroletan dabiltzanak... polizia kopurua itzela da.
Arduradun koordinatzaileak Ronekin hitz egin nahi du. Elkarrekin biltzeko oharra utzi du: «Betiko tabernan, betiko herrian. Karpi». Eta elkartu dira.
— Zer moduz andrearekin, Ron?
— Zinemara joan nahi zuen atzo, pelikula erromantiko bat ikustera. Niri ez zaizkit pelikula erromantikoak gustatzen. Ez zaizkit pelikulak gustatzen. Eta esan nion: «Eramango zaitut, zuk ikusi, nik hanburgesa bat jango dut kanpoan, eta gero kontatuko didazu». Negarrez hasi zitzaidan. Ez nuela jadanik maite, esan zidan. Badakizu, pitokeria horiek. Eta banandu egin beharko dugula. «Zuk nahi duzuna» esan nion. Zer esan behar nion bada? Eta berak esan zidan: «Ikusten?, jadanik ez nauzu maite». Eta zinemara joan behar izan nuen...
— Eta zuk ez duzu zinema gustuko.
— Ez, badakizu...
— Badakit, bai... Baina gatozen harira, Ron.
— Bai, harira...
— Ia astebete daramagu morroi horren bila, eta ez da inon ageri. Zer iritzi duzu?
— Informazio berri bat lortu dugu gaur goizean. Morroia inguru hauetan dabil. Etxeren batean ezkutatuta egongo da, baina era berean... mugitu beharrean dago. Pazientzia da gure armarik sendoena. Aterako da zulotik eta eroriko da gure sareetan. Eroriko da! —eta mailu bat izan da mahai gainean jotako ukabilkada; jendeak begira geratu zaio.
— Lasai, Ron. Inguruan badabil, harrapatuko dugu. Zu lasai...
— Zertara dator hitzordu hau? Zerbait gehiago daukazu eskuartean! —garratz moztu dio Ronek.
— Bai, bada zerbait gehiago...
— Bota.
— Denok jakinaren gainean gaude Galindoren gizon leiala zarela.
— Eta?
— Hori ez da arazoa, Ron... GAL afera baizik. Badakizu zertaz ari naizen. Goikoek ez dute nahaspila gehiago nahi, Ron. Eta zu denen ahotan zaude...
— Esadazu aurpegira —Ron kontrola galtzen ari da—, esadazu aurpegira: eta zer!, denon ahotan banago, zer? Espainiarengatik eginak dira! Beraiek agindutako ordenak ziren, Karpi!
— Badakit, neu ere horretan nenbilen. Denok genbiltzan.
— Denok genbiltzan, bai. Baina Galindoren leiala ni bakarrik omen naiz, eta orduan...
— Goikoek zu kargutik kentzea erabaki dute, Ron. Denboraldi labur baterako bakarrik, Ron. Ulertzen? Denboraldi labur baterako...
— Denboraldi labur bat —bota du arnasestuka—. Denboraldi bat... Karpi, kaka gara! Kaka zahar bat!
— Ez jarri horrela...
— Kaka zahar bat, Karpi!
— Ron...
— Kaka zahar bat!
— Ron... azken lana duzu hau... tipo horren atxiloketa...
— Jo eta akabatuko dut putakume hori, Karpi! —eta Koldo Izagirreren izena garunean markatu zaio, burdina goriz xakitu baliote bezala—. Jo eta akabatuko dut!
Kontuak astebete lehenago hasi ziren, abuztuaren bigarrenean.
Goizeko orduak ikasteko erabiltzen ditu Beñatek. Abuztu heldu berriak ez zekarren aldaketa handirik, hozberoari zegokionez behintzat. Uztailak utzitako jalgia ziren mahai gainean pilaturik zeuzkan Egin egunkariak. Uztailak abuztuan utziak zituen bestelako hondakin asko ere. Dena dela, uztailaren arrastoa abuztuan barneratu zen, baina ez gehiegi. Hilabeteek ez baitituzte egunak nolanahi uzten. Dagozkien egunak zenbatuak dituzte.
Beñatek apunteak hartu zituen: Idaztankerak. Burua ordea, bezperako arratseko eztabaidan zeukan, kideekin afaldu ondoren edukitako berriketaldian. Ekintzak eta atxiloketak. Hurbilketaren iruzurra. Herri Batasunaren adierazpenak: ez zirela epaile espainolaren aurrera agertuko, ezta Auzitegi Gorenak eginiko deia aintzat hartuko ere.
«Uztaila euritan soilik izan da urri...» pentsatu zuen Beñatek, eta noraezean zihoan eltxoa, zapla!, eskuan zehatuta gelditu zen, «...eta eltxotan ugari» amaitu zuen gogoeta, ateraldiak eragindako irribarrearekin batera.
Apunteak utzi, Eginak baztertu eta bezperan irakurtzen hasitako eleberria hartu zuen, arratsalde-pasan. Ziegan hogeita lau ordu irten gabe egoteak bere alde onak dauzka. Hau edo bestea egiteko akordiora irits daiteke ordutegiarekin.
Begiak liburuan pausatu eta gutxira sumatu zituen urratsak. Galeriatik zetozen: kartzelari bat baino gehiago. «Katxeoa!» pentsatu eta esan zuen ahapeka. Bi pauso emanez jarri zen leihoan.
— Hi, Joseba!
— Bai, entzun ditiat. Miaketa, ziur aski.
Luisen ziega da lehena. Atea ireki, barne kaiolako atea zabaldu eta Luis aterarazi zuten, aginduak aurreztuz. Segundo batzuen ondoren, klank-klank-klank!, burdin hotsak. Barroteak frogatzen: ebakita edo herdoilak janda ote zeuden begiratzen, klank-klank-klank!
«Leihoei begira soilik», bere artean esanez lasaitu zen pittin bat Beñat; ez soberan, miaketak beti baitira faltsuak.
Luisen atea itxi zuten. Keparena ireki, klank-klank-klank!
Hurrengoa bere ziegaren txanda zela pentsatuz, eleberria irakurtzeari ekin zion berriz, zer irakurtzen ari zen ere jakin gabe.
Sarrailaren hotsak «hemen gaude!» adierazi zuen. Lehenengo atea zabalduta ere, zein kartzelari den jakitea zaila izaten da. Kaiolako atea, kaiola bera, zulo ttikiz osaturik dagoelako, leihoko txapa zulodunaren antzera. Bigarren atea ireki zutenean antzeman zuen Beñatek kartzelari gazte bat. «Nazkagarrrriena!» bota zuen Beñatek, erre batzuk gehituz.
Galeriara atera zuten. Kartzelari gaztea barroteak jotzera zihoan bitartean, beste batek gainbegirada eman zion ziegari. Barroteak jo ondoren, klank-klank-klank!, kartzelariek beraien artean hitz egin zuten.
— Badiagu zerbait orain ere —esan zuen Beñatek, kartzelariek entzuteko moduen.
Eta halaxe izan zen.
— Beñat! Beñat Armentia! —oihu egin zuen kartzelari gazteak.
— Bai...
— Liburu gehiegi dituzu ziegan. Nola liteke?
— Ikasketa liburuak dira eta...
— Ez!, ez denak! —harro moztu zion nazkagarriak.
Beñat ez zegoen galdera-erantzuna joko antzuan murgiltzeko umorez.
— Liburuak hartu nahi al dituzue? Bada hartu!
— Eta eskuetan duzun liburu hori, norena da?
Beñatek eskuartean zeukan eleberria begiratu zuen begiak eta burua mugituz.
— Koldo Izagirrerena —erantzun zuen mirespenez.
— Aski duzue zuk eta Koldo Izagirrek! Parte bana daukazue! Ezin diozue elkarri libururik utzi! Zer hizkuntzatan esan behar zaizue?
Kartzelariek haserre bizian alde egin zuten Beñaten ziegatik. Haserre itxi zuten kaiolako atea, eta sekulako kolpeaz kanpokoa.
Luisen ziega ernegu berdinarekin zabaldu zuten gero.
— Izagirre zara, ezta? Koldo Izagirre!
— Ez gaur arte behintzat. Ni Luis Izagirre naiz —argitu zion Luisek oinutsik, kamixeta tirantedunaren barnetik.
Kartzelariek atea itxi eta talkia hartu zuten.
— Isolamendu modulutik Zentrora. Isolamendutik Zentrora.
— Zentroa. Esan.
— Zein modulutan dago Koldo Izagirre? Lehenengoan edo bigarrenean egon behar du. Hirugarren eta laugarren modulukoak hemen goian baitaude. Txanda.
Kartzelariak haien bulegora joan ziren, ahots arrastoa bidean utzita. Euskaldunak leihora atera ziren gertaera komentatzera. Baina arratsaldeko seietan beroegi baldin bazegoen ziega barnean, areago leiho ondoan. Haizea muturrekoka, olatuan sartzen zen ziegara... orain bai, orain ez. Haizea hiltzera zetorren leihora, olatuak hondartzako hareara etzaten diren bezala.
— Gauean jarraituko dugu —erabaki zuen Beñatek, eta barrura sartu ziren lagunak; barrura, espetxearen hesteetara.
Kartzelariak erantzunaren zain zeuden bulegoan, garagardo hotz bana edaten. Lasaiago jadanik... Talkian ahots marrantatu bat hizketan hasi zen arte:
— Zentrotik Isolamendura. Zentrotik Isolamendura.
— Hemen Isolamendua. Esan.
— Koldo Izagirre ez dago ez bigarren ez lehen moduluan.
Isilunea. Tentsio egoerari dagokiona. Bost segundo eskasera...
— Errepikatu mesedez. Ez dizugu ulertu. Txanda.
— Koldo Izagirre ez dago ez bigarren ez lehen moduluan.
— Ea Zentroa. Nola liteke Koldo Izagirre ez egotea? Txanda.
— Nonbaitetik ihes egin duela uste dugu. Baina ez dakigu nondik. Diskrezioa eskatzen dizuegu! Falta da!, horixe da dakigun bakarra. Informazio gehiago bildu arte diskrezioz itxaron!
Isiltasunak biraoak garraiatu zituen. Itzelak. Ziegetatik entzuten ahal zituzten. Isolamenduan kantuan ari zen norbait.
Eta segidan gertatu ziren gainerako kontu guztiak.
Kartzelarien bulego nagusian bildu ziren zerbitzuburuak ilunabar hartan. Denborarik galdu gabe deitu zioten zuzendariari, eta segurtasunerako zuzendariordea ere berehala agertu zen, ziztu batean.
Zuzendariak eman zituen lehen aginduak, oso urduri.
— Lehenik eta behin, Guardia Zibilari deitu... Ihesa jakinarazi! Jo... jo eta lehertuko dut Koldo Izagirre ma... madarikatu hori! Gero Madrilera hots egin, Zu... Zuzendaritza Nagusira. Txi... txikituko dut harrapatzen badut... putakume hori! Ondo izo... izorratu nau alu horrek!
— Zerbait gehiago, zuzendari jauna?
— Zerbait gehiago!? Nondik ihes egin duen ikertu, joder!
— Lasaitu zaitez, jauna —zuzendariordea ez zegoen hain urduri, itxuraz.
— Lasaitu!? Bai, lasaitu... lasaitu...
Guardia Zibilari deitu zioten. Ofizial batekin hitz egin zuten.
— Izena: Koldo. Abizena: Izagirre. Arratsaldean falta zela ohartu dira moduluko funtzionarioak. Bai, arratsaldeko seietan, gutxi gorabehera... Ez!, atetik ez!, atetik ez... kontxo! Ez dakigu nondik ihes egin duen... Bai, horma gainetik ziur aski. Begira, nik urjentziazko deia egiten dizut... Ezin dizut datu gehiago eman... Ez dauzkat hemen, baina zuek... zuek Koldo Izagirre ordenadorean edukiko duzue... zuek edo Ertzaintzak... Bai, horixe, zuk esan duzu, Intxaurrondon jakingo dute nor den madarikatu hori!... Galindo ez dagoenetik gauzek okerrera egin dutela? Bai... bai... Entzun iezadazu, arren. Galindoren ohoreaz ez didazu niri ezer argitu beharrik. Ni zuekin nago. Bai, noski, ulertzekoa da zuen atsekabea... bai... Tira, beste dei bat egiteko premian... bai... nola ez! Bai, hurrengora arte orduan. Agur, bai, agur.
Intxaurrondora deitu zuten guardia zibilek.
— Koldo Izagirre... Ez, Izarregi ez. Ezetz, Izarregi ezetz. i-za-gi-rre! Zeuk errepikatu, arren... gi-rre... Bai, ondo hartua dago. Bai, Puertotik ihes egin omen du arratsaldeko seiak inguruan... Bai, nahiko ergelak dira kartzelari hauek... Bai, dena isilean eramana da... Noski!, ahalik eta publizitate gutxien... hobeto, bai.
Gaueko hamaiketan, Intxaurrondon mahai gainean zeukaten Koldo Izagirreren fitxa: Koldo Izagirre. Euskalduna. Abertzalea. Pasaia. Eta ondoan, letra larriz idatzitako txartel bat: bilatzeko eta atxilotzeko agindua - ihes egindako e.t.a.kide arriskutsua. Operatiboa martxan zegoen, ehiza hasia.
Egun pare bat igaro ziren. Zuzendariak agindu bereziak eman zituen: presoen aurrean normaltasuna azaldu, ihesa egon zenik jakin ez zezaten; isolamenduko presoak espreski eta gertutik kontrolatu (zer egiten zuten, noiz hitz egin, noiz isildu, ahotsen doinuak, alaitasunik sumatzen zen ala ez). Dena jaso nahi zuen Zuzendariak. Halaxe eskatu zioten Madrildik.
Isolamenduan, aurreko egunetan bezalatsu zeuden. Baina kartzelari batek ohar bat idatzi zuen gertakari-liburuan: «Apetitu hobez jaten dutela dirudi». Eta beste batek: «Eginak eta gutunak banatzen ditugunean, izugarri gozatzen dute».
Berotsu iritsi da abuztuaren hamabosta. Josebak agendan idatzitakoa irakurri du: «Uztailaren hamabostetik atzo arte, laurogei litro ur edanak». Gosaria hartzeko prest daude denak. Goizeko zortzietan eman du berria irratiak: Koldo Izagirre atxilotu dute Pasaian.
Goizeko zortzi t’erdietan Barne Ministerioko burua, Belarri Nagusia, irratian dago.
— Atxiloketa bat egin duzue gaur goizean ministro jauna. ETAko kidea omen da, hiltzaile arriskutsu bat. Nola lantzen dituzue informazioak hainbesteko xehetasunez? —galdetu dio kazetariak.
— Bai, xehetasunez eginiko ikerketen ondorioa da atxiloketa hau. Begira, informazio mintegi dira kalea, errefuxiatuen mundua eta espetxeak. Gu hortik elikatzen gara. Horiek dira gure informazio iturri eta lanerako abiapuntua. Esan dezaket, eta diot, Koldo Izagirre hiltzailearen atxiloketa, espetxetik irtendako informazio bati esker gauzatu dela...
Belarris-en berritsukeria amaiezina da. Euskaldunak leihoan daude segituan.
— Koldo Izagirrerena entzun duzue? Atxilotu egin ditek!
Beñat nahigabeturik dago, eta zerbait gehiago xuxurlatu du: ostia!
— Barne Ministerioak esandakoa entzun duk, ezta Beñat?
— Entzun diat Joseba, entzun diat...
— Gaizki-ulertua argitu beharko zioagu —esan du Kepak.
— Telegrama bat bidaltzea egokiena. Carabanchelera zuzenean —Luisen aburua.
Abuztuaren hamabostean telegrama bat irten da Puerto-1eko isolamendutik:
«Barkaiguzu Koldo Izagirre Stop Besarkada bat».
© Jon Gaztelumendi