Jabego pribatua

Leslie Marmon Silko

Pueblo tribu guztiek badute beren istorioetan holako pertsonaia bat, mutiko bat, umezurtza. Norbaitek mutikoa jaso eta toki bat eman dio sutondoan lo egin dezan. Mutikoaren arropak jendeak nahiez dituen zarpailak dira. Mutikoak errautsa hustu eta egurra biltzen du. Mutikoa geldirik dago, beti eserita, bere tokian, suari begira. Ez diote mutikoari kasu handirik egiten euren artean kexatu eta elkarri buruzko istorioak kontatzen dituztenean. Mutikoak dena entzuten du, haiek dioten guztian ez irabaztekorik ez galtzekorik ezer ez duen arren. Mutikoak entzun baino ez du egiten. Urte batzu joan eta herria arrisku larri baten aurrean dago -istorioaren zenbait aldaeretan lehortea eta gosete handia da, bestetan hartz irudiko monstruoa-. Eta beste guztiek huts egiten dutenean, eta are apaizak otoitzaz zalantzan direnean ere, irten egin du mutiko honek, artean arropa zaharrak jantzirik. Mutikoak aurre egin dio arriskuari eta salbatu egin da herria. Pueblo jende artean mutikoak narraziorako duen sinesgarritasuna erabatekotzat jotzen da.

Etta lanean dabil haizeari bizkarra emanez. Harea eta hautsa harrotzen doazbidean behera. Euri tanta sakabanatuak eta zenbaitetan elur malutak ere sentitzen ditu. Gezurra da urte guzti hauetan beragatik esaten ibili direna. Haserre dira joan egin zelako. Orbelak eta belar gaitzak meta grisetan dautza hesi zaharreko bazterretan. Egunkari zahar baten zatia belar gaitzezko nahaspilan dago harrapatua; haizeak horailune hauskor gisa agertarazten du. Eskubaraz biltzen ditu sabeleraino ailegatzen zaizkion zozkorrak. Berari buruzko istorioekin segitzen dute. Alde egiteak aldaerazi du. Zuri jendearekin bizi izateak aldaerazi du. Kristal zatiak distiran animalia begiak bezala. Eskubarak urartutako zapata zahar bat atera du, ume jantzi baten mauka gero. Ilea bezain ilun eta estu erretzen dira. Balantza egin du haizeaz andereak. Sugarrak ingurura hedatu eta sastrakari lotu zaizkio. Patioa osorik erretzen da. Ortzeak ke noragabearen kolorea dauka. Biharamunean ez dago haizerik. Lurra leituta dago eta hezur beltzituak txingarretan dira oraindik.

Zaldiak egunsentia baino lehen pasa dira lasterka etxe ondotik. Ortzea eta lurra kolore berekoak dira orain, gaueko gris sakon errea. Eguzki urrean sortaldeko ostertzea urdin ilunera odoleztatzen da. Reyna batbatean altxatu eta ohean eseri da, zaldiei begiratu die leihotik. Navajoek bahitu eta gurdian zeramatela egin du amets. Leiho inguruko zaldi trostaren soinua ametsetako gurdi zaldiena zen. Zuria doa aitzina, grisa ondotik. Behor beilegia azkena da beti. Grisa bafaka doa hauts artean. Ibaia dute buruan. Reyna gogora nahian dabil, eta altxatu egin da. Ortzea esnetsua da. Herriko zakurrak zaunkaka ari dira urruntasunean. Jantzi da eta kotoizko jertse beltza aurkitu du. Egunsentiko aideak euri usaina dakar baina asteak pasa dira azken ekaitza izan zenetik. Txirtilek ez dute argirik sentitzen. Zozoa madariondoan dago. Apailatutako patio hutsa eskobaturik dago. Madariondotik ifar aldera txarrantxa zahar bat dago alde guztietara makurtzen diren zedrozko taketetan lotuta. Urte askoren ostean itzuli da Etta harrizko etxe tipian bizitzera.

Mailu hotsa izan zen Reynak hartu zuen lehen zantzua. Damu du hesi zaharraren taketak eta alanbrea utzi izana. Aspaldi bota behar zukeen hesia. Alanbre zaharra erdi lurperatuta zegoen taketen ingurutan bildutako hare azpian. Beretzat handiegiak ziren gizonezko guanteak zeramatzan Ettak. Burdinari muturretatik tiratu eta mailuaz iltzatu zituen grapak alanbrea taketetan lotzeko. Muga-lerro bilakatu zuen hesia. Eskartea eta malba landatu zuen haren luzera osoan. Egunero ureztatzen ditu egunak berotu baino lehen. Begiratu egin ditu Reynak. Eskarteak eta malbak dira hesiaren taketei nolabait eusten dietenak.

Reynari begiratzen dio Ettak harrizko etxe tipiko sukaldeko leihotik. Ur mailan erreparatzeke bete du kafe ontzia. Patio bien arteko hesian dabil Reyna. Hesiaren luzeran pasiatzen du ibiliaz bota balezake bezala. Anaiekin ezkondu ziren, gizonak aspaldi hil ziren baina. Hala ere, ez diote inolaz ere elkarri koinata deitzen. Labean, errifle tiroak bezalako danbatekoak jotzen ditu suak. Kamioikada pinu egur erosi zion navajo bati. Etxe tipiak gela bakarra du, baina hormek harri eta adobe nahasiaz metro erdi hartzen dute. Etxe handiena hartu zuenak patio tipiena hartu zuen. Horrelaxe gogoratzen zaio Ettari. Atsegina zen beren amaginarreba. Semeak eta errainak elkarren arteko zoriontasunean bizi zitezen nahi zuen. Ohitura zaharretan bizi zen. Etxeak eta soroak beti emakumeenak behar direlakoan zegoen. Ezzenez ilobarik ez alabarik. Atsoa madariondoanzegoen errainekin eta etxe bana eta patioa eman zien bana zezaten. Harrizko etxe tipia seinalatu zuen. Etxe tipia hartzen zuenak patioaren zati handiena hartzen zuela esan zuen. Hori datorkio gogora Ettari.

Cheromiah bere Ford kamioneta zurian hurbildu da. Atariraino hurbildu da irri egiten. Levi's-en gainetik darama tripatzarra, amantala bailitzan. Reyna egur pilan ari da mozkinak batzen. Ipuru ezpalak sukarriak bezain gogor eta samurrak dira. Eskuak igurtzen ditu hautsik ez duen arren.

-Gaur goizean argitu baino lehen agertu dira -ibai aldera sinalatu du-. Harantz zihoazen -begitartea zimurtu eta irri egiten du.

-Aste osoa nabil horien atzetik -esan du.

Atsoak buruari eragin dio.

-Bada, arin bazabiltza, hantxe ibiliko dira oraindik. Gizonaren zaldiak dira. Moxala zela eman zion aitaginarrebak zaldi zuria. Sartagina bezain handiak dira haren aztalak. Grisa behor beilegiaren moxala da. Zaldiak Cheromiahrenak dira, hori ez dakite baina.

-Inork ez die esan -hala esan eta barre egiten du jendeak.

Zaldi zuria istegiaren kontra jarri da selak bota arte. Harrizko hesi zaharraren laburgune baten gainetik pasa da. Grisak eta beilegi tipiak segitu diote.

«Andere zaharrak elkar maitatu eta gauzak konpartitzeko esan zuen. Esan zuen gauza horiek hemen gauden artean soilik erabiltzen ahal ditugula. Ez dira gureak. Ezer ez da inorena». Juanitak baietz egiten du. Izeba biei entzun die. Atso biak tirabiran ari dira etxe bien arteko lerro estu bategatik. Lurra gogortuta dago. Hor ez da ezer ateratzen. Juanitak izeba Reynari entzun eta izeba Etta oker dagoela onesten du. Urte gehiegi Winslow-en bizitzen. Izeba Etta itzuli da eta patioa «jabego pribatu» bilakatu nahi du zuri jendeak, Winslowen egin duten bezala. Juanitak izeba biak bisitatzen ditu egunero. Izeba Etta arratsaldetan bisitatzen du, izeba Reyna atsedenean dagoen bitartean. Ettak eta Reynak badakite izeba biak bisitatu behar dituela ilobak. Juanitak ez du senarrik edo familiarik haien ardura hartzeko. Bera da senide zaharrei kontu hartzen diena. Ez da neba eta ahizpak bezala, emazte eta senarrak dituztenak. Ezin da ahaztu. Osaba Joeren ardura bere gain izan zuen hamar urtetan azkenean hil zen arte. Hark beti esaten zion etxea berea izango zela, etxeak emakumeenak behar direlako. Osabak ez zeukan gauza askorik. Gurdi-zaldiak, etxea eta txerri bat baino ez. Bera zen zaharrena. Ohitura zaharretan sinesten zuen. Izeba Reyna zuzen zegoen. Ettarekin hitz egingo zukeen bere neba Joe bizirik balego. Hau herria dela gogoeraziko lioke, ez Winslow, ez Arizona. Gauzak zelan konpartitu behar diren gogoeraziko lioke Ettari. Izeba Reynak toki gehiago izango zukeen bere egur pilarako.

Jende gehiena behin hiltzen da, «Joe agurea birritan hil zen» baina, esan jendeak eta barre egin ohi zuen gero. Juanitak bazekien txantxetan ibiltzen zirela, baina eutsi egiten zion artean. Bera zen senide zaharrei kontu hartzen saiatzen zen bakarra. Azaro hartan neumoniaz jota zebilen osaba Joe. Vicks eta ben-gay usaina zerion etxeari. Egunero begiratzen zion. Eguna argitu baino lehen altxatzen zen beti senide zahar guztiak bezala. Eguzkia agurtu eta otoitz egiten zuten guztien alde. Beti altxatuta zebilen eta biztuta zuen sua sukalde tipian kafea egiteko. Baina goiz hartan atea jo eta ez zen erantzunik egon. Bihotza bizkortu zitzaion, ondo bait zekien zer aurkituko zuen. Sukaldea hotza zegoen. Ohe ondora joan eta begira geratu zitzaion. Ez zen mugitu. Manta gainean zuen eskua ukitu zion. Jela bezain hotzak zeuden hatzak. Berria ematen, antxintxiketan egin zuen izeba Reynarenainokoa. Hitza zabaldu zen. Pikotx eta palekin bildu ziren ilobak eta tribuko jendea. Lurperako jantzi aurretik, ehorzleek egin ohi duten oturuntza gertatu zuten. Izeba Reynak tortilak bildu eta negarretan zen. Joe berarekin beti hain ona izanik ere. Joek bera maite izan zuen gehien gurasoak hilez gero.

Cheremiah oinez agertu zen goiz hartan Juanita surtarako egur gehiago batzen ari zenean. Arrastaka zeramatzan larruzko lakioa eta soka luzea. Zaldien zantzurik ikusi al zuen galdetu zion. Buruari eragin eta osaba Joe goiz hartan zendu zela esan zion. Malkoak atera ziren Juanitaren begietatik. Cheremiah geldirik egon zen une batez.

-Agurearen hutsunea sentituko dut. Berak irakatsi zidan zaldiez dakidan guztia.

Baietz egin zuen Juanitak. Ipuru egurrez beterik zituen eskuak. Hego-mendebalde urrunera begiratu zuen.

-Zure zaldi grisa ikusi nuen lehengoan goiko harea muinoetan.

Cheremiahk irri egin eta eskerrak eman zizkion. Cheremiahren kamionetak ez zuen eguraldi hotzaz arrankatzen. Goiz hartan ez zuen gogorik hare muinoetarainoko bide osoa oinez igotzeko. Herrialde apartenen inguruko bidea hartu zuen etxerako asmoan. Horrek osaba Joerenetik pasatzera eraman zuen. Buruarekin ari zen txerria kortako oholak jotzen, kurrinka izugarrietan. Lastoa jaten ari ziren gurdi zaldiak, agureak uzta ondoren negu bazkarako biltzen zuena. Animaliak gobernatzen agurearen familiartekorik zein ibiliko ote zen galdetu zion bere buruari. Norbait entzun zuen etxearen bestaldean egurra mozten. Agureak ikusi eta ibaialdera eragin zien besoei:

-Atzo arratsean han behean zebiltzan, sarats artean bazkatzen.

Cheremiahk lakioa eta soka utzi eta besoei eragin zion.

-Osaba Joe! Hil egin zarela esan didate! Denek hilda zaudela uste dute! Ehorzleen jana ere gertu dute eta!

Harrez gero osaba Joe ez zen lehen bezala argitu aurretik altxatzen. Baina ez zion uzten Juanitari adarra jo ziezaioten. Juanitaren lehengusuek eta, presa zutela haren heredentzia jasotzeko esaten zuten bere atzean. Ez zuten uste berak dena hartu behar zukeenik. Denentzat berdin, horrela banatu behar zen guztia euren ustez. Ondoko udaberrian osaba Joeren gurdi-zaldiak Paguate muinoan behera abiada bizian zihoazela, harri handi bat jo zuten gurpilek. Aidean atera zen gurditik eta artzai batek aurkitu zuen. Egun bi konortea galduta eman eta gero hil zen osaba Joe. «Oraingoan benetan hil da, gizajoa» esan eta irri egiten zuen jendeak.

Txerriari buruzko arazoa hileta egunean hasi zen. Juanitak nebaren emaztea harrapatu zuen txerrikortan. Galdara handi bat zeraman emazteak esku bien artean. Likido horailez beterik zegoen. Hezurrak ikusten ziren igerian barruan. Arto garunak ileak bezala flotatzen. Begietara egin zion so Juanitari galdara koipetsua askara hustu zuenean. Txerriak buztana bihurtu eta muturra likidotan sartu eta atera zuen. Biei begiratzen zien. Muturrari eragiten segitzen zuen. Txerriak ez zuen jango. Eramanak zizkion ordurako Juanitak ehorzleen plateretako hondarrak. Ez zuen nahi neben emazteek goberna zezaten txerria. Kexatu egingo lirateke, berak baino gehiago eman ziotela txerriari. Bestela hor esango lukete txerriari zeinek jan gehiago eman, harentzat okela zatirik handiena. Han agertuko lirateke txerri hilketara, erdia jasotzera.

-Ez du zaborrik jango -esan zuen Juanitak-; ez ibili zikinetik ematen.

Ettari buruz kontatzen dituzten istorioak gauza berberara bueltatzen dira beti.

Gainerako neskek indio-eskolan bazkaria gertatzen eta josten ikasten duten artean, negutegian egiten du lan Ettak. Arratsetan, berarekin eseritzen da maistra sofa gainean. Loreen izenak errepikatzen dituzte. Lore atalak irakasten dizkio maistrak Ettari. Larunbatetan, logelako andereek gainerakoak herrira eramaten dituztenean, maistrarekin geratzen da Etta. Eta belaunikatu egiten da haren ondoan lorategian. Lur lehorra sakatzen dute ezpatabelar bulboen gainean. Bainu beroa gertatzen dio maistrak. Ez dio utziko logelara itzultzen atzazalak garbitzen dizkion arte. Ettari buruzko istorioak kontatzen dituzte ostantzeko neskek.

Gasa zurizko gortinak arnasa hartzen eta botatzen ari dira. Malba landareak hesi taketen ingurutik igon eta alanbre gainera makurtzen dira. Kapuluak hertsi eta estu agertzen dira leka ezpain berdeen artean. Kristalezko pote batean egon dira gordeta haziak. Sotoan, amaraun oihal baten ostean aurkitu zuen Ettak. Hesiaren luzeran erein zituen muga markatzearren. Ez zen neskatoa baino lehen aldikoan, baina gogoan ditu oraindik ere koloreak: gorriak eta horiak buru gainean zabuka, xinaurri betz tipiak polen begi zurietan. Purpura eta gorri ilunak ziren beste batzu, ia odol lehorra bezain beltzak. Maistrak emandako haziak erein zituen. Loratu egin ziren malbak, urte bakarreko haziak gorde zituen. Ettak ez du txerrikirik jaten. Jendeak bere patioa edo etxea ikus ez dezan hesi inguruan landatuko dituen ametz arbolen iladan ari da pentsatzen. Beti dago norbait zerbaitegatik burrukan. Kanpoan ibilitako urteek beste modu batera erakutsi diote. Orain gehiago daki. Patioa berea da. Herritik kanpo bizi izan dela eta, ezin dute beraientzat hartu. Pertsona bat joan daiteke eta atzera itzuli. Herriko jendeak ez du hesiarena ulertzen. Indio-eskolan ikasi zuen hesiek erakusten dutela non zauden. Winslowen zuri jendeak hesiak altxatzen ditu etxe inguruan, bestela zerbait galdu daiteke, edo ohostu. Winslowen bizi izan zen denbora guztian berari buruzko esamesak entzuten ziren. Baina ez zen egia. Maistrak idatzi egin izan zion Etta ezkonduta egon zen urte guztietan. Eginbide zuen senarra hil zitzaionetik. Gaisorik eta zaharturik zegoen maistra. Etta loreak zaintzea maite zuelako joan zen. Ez zen lan bat baizik, baina jendeak gustoa hartzen dio hitzegiteari. Luzaroan egon zen maistra gaisorik hil baino lehen.

-Zer nahi duzu gauza horiekin -galdetu zion tribuko andereak- ura alperrik galtzen jaterik ez dugun gauza batean -atsoa lorategiko bide guzian bere baitarako xuxurlatzen iragan zen. Negarrari eman zion Ettak. Lurrean erein zituen malben ondoan eseri eta aurpegiari oratu zion. Begietan sakatzen zituen hatzak. Atsoak bere babespean hartua zuen. Tribuko eginbidea zen umezurtzak jasotzea.

Ez dela indio-eskolara itzuliko esan dio Ettak. Lana du eskolan loreak zaintzen. Tribuko anderearekin ari da ardi sabel bat garbitzen, marzurzondo azpian xukatzen. Esmalte zuriko ontzian daude bilduak esteak. Gris urdinskak dira, elurra aurretik ortze kolorekoak. Bilgor izpiak zabaltzan dira haien artean, hodeiak bezala. «Dena dela ez zara laguntza handikoa niretzako. Beste inork nahi ez zintuelako hartu zintudan. Eginahalak egin ditut zu hezitzen, baina eskola horretako zuri jendeak hondatu zaitu. Jaterik ez ditugun gauzetan galtzen duzu ur ona».

Etta Winslowetik bisita baterako itzuli zen lehen aldian azaldu zion Reynak esamesak zebiltzala. Zehaztasunengatik, esan zitekeen bere koinata ere istorioak apaintzen ari zela. Ez diote elkarri hitzegin harrez gero. Jeloskor zebilen jendea joan zelako. Seguru ziren nahiago zuela zuri jendea. Ettak maistrarekin soilik hitzegin zuen baina. Zuri jendeak ez zuen ikusten kaletik zihoanean.

Beroak geldiarazten du arratsaldea. Eguzkia ez da mugitzen. Ortze kolore guztiak agortu ditu errauts finak utzirik soilik. Hutsik dago beheko kalea. Gela goibel luzepean ahotsak entzuten dira ingelesez eta, urrunago, erloju baten tikitaka. Zuria eta estua da gela. Pertsiana zabalduta dago. Perlezko ehunkeran pil-pil dagio beroari. Lababoko urak granate kolorea du. Etta zain dago ohe ondoko aulkian. Sukarrez daude bustita izarak. Lore atalak xuxurlatzen ditu, kapulua puztu eta zabaltzen doala dio marmarka.

Ruthieren senarra beste andere horrekin ikusten da artasoroan. Artasoroa berea eta bere ahizpa Juanitarena da. Euren amak bientzako utzi zien. Goizean senarra aitzurra bizkarrean joan da soroetara. Ez askoz geroago, anderea agertu da labeko errautsez beteriko ikatz galdara batekin. Zabor pilarako bidea segitu du andereak, baina artasoroaren bazter urrunetara ailegatu denean geratu egin da. Inor begira ez duela uste izatean jarri du galdara lurrean. Soinekoaren gona bildu eta hesi gainetik pasa da txarrantxaren makurgunetik.

Ruthiekezzukeen ezer susmatuko harriak erreparatu ez balitu. Senarra beti zebilen estalpe edo korta berria eraikitzeko harriak garraiatzen. Baina oraingoan zerbait zegoen harearrien koloreetan. Arrosa-gorriskak eta hori-laranjak, eguzkia sartzean ortze erditik hartuak ziruditen. Ezzuensekula ikusi holakokolore biziko harearririk. Betidanik izan zituen gogoan hori zurbilaren nabardurak edo zuri-gorriak zituzten hormak eta hesiak. Baina harri haiek euria jaso berriak ziruditen. Senarrari begiratu zion. Harriz hustutzen ari zen gurdia, eta arreta handiz jartzen egurpilaren ondoan. Amaitu zuenerako iluna zen eta ezin ikusi zuen kolore gehiagorik. Zelako gizon jasoa zen pentsatu zuen, gainerako andere guztiek jarraitzen dituzten horietakoa.

Reyna eurekin doa. Makila hartu eta prest darama eskuan, untxi-makila bailitzan. Ilobek eurekin joan dadin eskatu diote. Ruthieren senarra beste andere batekin ari da. Lehenagoko hura bera. Elkarrekin doaz haien atzetik, ahizpa biak eta izeba zaharra. Ruthiek Juanitari kontatu zion. Soroa amarena zen eta orain eurena da. Juanitak senarra balu bertan egingo zukeen beharra.

-Okerrena da artasoroan egiten dutela. Gaisotu egiten da artoa; babakez dira hazten. Hori egin nahi badute zabortegira jaitsi eta etzan daitezela euliekin pote eta kristal hautsi artean. Horixe dio Reynak.

Ezustean harrapatu dituzte elkarrekin harealurrean etzanda, arto landare luzeen gerizpean. Elkarrekin harrapatu zituzten azken aldian anderearen amamari kontatu zioten, baina ez zirudien atsoari axola zionik. Andere horren senarrari ere esan zioten. Baina lana dauka Alburquerquen eta gizonak ez dira gauzotaz arduratzen. Emakumeei dagokie gauza guztien ardura. Soroan belar gaitzen erauzketan dabilela eta, horren ordez, andere horrekin ari da dostatzen, meloi eta baba guztiak zapaltzen.

Anderearen titiak luzeak eta marroiak dira. Patatak bezala punpatzen dira bere gorputzaren kontra. Arineketan doa soineko urdina eskuan. Zapatak utzi ditu. Gizonaren aitzurraren ondoan daude. Juanita eta izeba Reynaren artean dago Ruthie. Besoei eragiten eta oihuka ari dira. Ez diote errietan egiten. Begiratu ere ez diote egiten. Errietan herriko enparauei dagiete, senarra kentzeagatik eta gaisorik den artoagatik. Reynak hesiaren taketa jo du makilarekin. Txerria deitzen dio Juanitak. Oihuka da Ruthie babak haziko ez diren beldur. Gizona belaunikatu egin da laneko zapatak lotzen. Luzaroan geratu du belauniko. Astiro mugitzen ditu hatzak. Ez dira berari buruz hitzegiten ari. Beste andereaz ari dira. Txili gorriaz egiten duen saltsa urtsua eta zurbila gertatzen da. Ez diote arretarik jartzen gizonari. Aitzurraz jorratzera doa. Haien ahotsak haizera galtzen dira. Lantzean behin edo geratu egiten da bekokia maukaz xukatzeko. Ortzera edo hare muinoetara altxatzen du begiratua. Gizon bat doa oinez urruntasunean. Ibai gaineko haremuna zeharkatzen ari da. Soka bat darama arrastaka. Zaldiak bazkatzen ari dira haremunapeko sargadian. Horregatik daude haize kontra. Astiro doa, silbota gainetik narraz ahaleginetan. Bat batean, jiratu egin da zaldi zuria isatsa altxatuz. Grisak buelta erdia eman eta inguratu zaio, sudur zuloetatik zurruntzan. Behor tipi beilegiak ondoko haremunaren gailurrera egin du jauzi bueltatu aurretik.

Itzartu egin da Etta eta patioa zaldiz beterik dago. Grisa malbak jaten ari da. Petalo gorriak darizkio ahotik. Behor beilegiak andereari begiratzen dio atetik ateratzen. Zaldi zuria kanpora abiatzen da, begiak borobilduz haren mantar aurrean. Ipuru zati bat botatzen du egurpilatik Ettak. Zuriaren kontra oldartzen da gogorki zaldi grisa. Dardar dira hesieran bazterrean, goiz urdin erlantz izpiak aztalenpean zanpatuak. Ettak oihu egin du eta asaldatu egin da behor beilegia, grisaren kontra kuzkurtuz. Aurrera jo dute hesiaren kontra eta taketek karrakotsak egin dituzte. Kirrink eta karranka ari da alanbrea. Bat batean soltatu eta estropozu egin du zuriak txarrantxan korapilatuta. Beilegiak eta grisak jauzi egin dute eta, une batez, zaldi zuria zalantzan dago, ikaratuta lepoan eta aurreko zangoen inguruan kateatu zaion anbrearekin. Gero, jauzika ateratzen da aurrerantz, alanbre uhertua eta hesi taketak atzetik arrastaka, lepoko urratua bezala daramala.