Q): PROFETA BATI (JURGI OTEITZARI AZALDU NAHIRIK)

Behin batean gertatu zen,

eta ordutik aurrera

egunero gertatzen da,

gauza itsusi hau,

moldegaizki

hesteak apurtzen dizkiguna,

ezpaitiogu onerizten gaiztakeriari,

higuintasunari ezpaitiogu amorerik ematen.

Halaxen da mundua,

eta gaur egunean

inor ezta profeta bere mendean.

llargiak zeruan

laranja gorri bat dirudi

mundu honetan isuri den odolaren espilu.

Ilargian bizi bagintezke,

menturosoagoak izanen ginake.

Hea nork erregalatzen digun

marfilezko dorre bat,

eztezagun ikus

hemen gertatzen dena.

Nik eztut Jurgi Oteitza eskultorea ezagutzen,

baina hainbeste bider ikusi ditut haren harriak,

haren apostoluak,

bularretik eginikako baten ttua

edo gurdi batek zapaldurikako arratoiaren hilotza

balira bezala

kamino gaitz horretako bazterretan

eroririk,

ezen

oraindik eznaizen fariseoekin akort

geratzen;

harri hoek beren lekuan ikus ditzadan arte,

eztut errotarriekin

komekatuko.

Nire komunioa

haragizkoa eta odolezkoa

izanen da.

Hea noiz demonio, betetzen duten, bai,

harrizko aurpegi hori,

hortz-aginik gabe atso zahar baten begitarte zimela

baitirudi,

edo bestela,

hiltzat emanik,

garizuma luze bat balitz bezala,

krubitxet more bat

jartzen dioten,

euskaldun kristauaren aurpegia

eztadin

lotsaz

mora.

Lehengo egunean aurkitu nintzen

nire pintore hura gabe;

eta honela Iparragirreren historia

geratu zen

bere pintura gabe.

Biharamunean nire musikalari zintzoa

aienatu zen

infernura edo

airerik eztagoen leku batera,

eta honela Iparragirreren historia

geratu zen

bere musika gabe.

Eztut sekula nik ikusi

haur bat

hain emazurtz

nola

nire Iparragirre;

beraz,

Kantabriako itsasoaren kostaldera joan nintzen,

eta Izaroren aurrean negarrez,

nire poemaren urrezko orriak

entregatu nizkien

uhineri,

hobe baita itorik hil,

goseak baino.

Egunen batean Jurgi Oteitzarekin

otsaba bana txakolin gorri Arrankudiagako

edanen dugu,

eta orduan hura ere

kenduko didate,

eztadin inoiz munduan egon

poeta bat

ni bezain

bakarra.

Egunero Laudioko kanpandorrea ikusten dudanean,

fabriketako tximiniekin konparatzen dut,

eta ikusten dut

eztela hain gora,

diruak

fedeak baino

gorago

igotzen baitu.

Gure elizetako dorreek

haltuagoak izan behar dute,

eta zilo bat egin behar dugu

aldare nagusitik

goiko gurutzera

hea fariseoen otoitzek

zerura bide bat

bilatzen duten.

Orain Kaifas, ez bakarrik tenploan,

gobernategian ere,

zutik dago.

Eztira oraindik konturatu

zerura

fariseoen fabriketako keek

igotzen dutela,

ez

haien otoitzek.

Batek esan zidan lehengo batean

Aitaren belarriak gorrik daudela

hainbeste otoitz faltso entzutearekin.

Nik eztut holakorik sinesten, baina

emagaldueri eztiete dotrinarik irakatsi

eta publikanoek

gartzelaren kontrako hainbeste biro

eta hainbeste hitz zakar

esan dute,

ezen

oraingoz

mutu dauden.

Poetak bi klasetan berezi dira orain artean:

Prestuak eta doilorrak.

Orain artean, diot, bai, orain artean

prestuek egia esan dute beti,

eta doilorrek gezurra.

Baina orain egia esatea ezta naikoa,

orain arrazoia defenditu behar da,

eta orain harmak dira

gezurra eta egia.

Lehen arrazoia eta desarrazoia

harmak ziren

egiaren kontra edo fabore

edo

gezurraren.

Orain berriz egia eta gezurra

harmak dira

eztakit

arrazoiaren edo desarrazoiaren kontra edo fabore.

Lege zaharreko euskaldun prestu bati

inork esan balio inoiz,

euskaldun poeta batek

gezurrarekin defendituko zuela

arrazoia,

esanen zuen

lehenago apurtuko litzakeela munduaren ardatza

halakorik gertatu baino.

Holako egoera triste batera heldu gara, laguna.

Nik eztakit

Jurgi Oteitza defenditu behar dudan

edo

Jurgi Oteitzak ni defenditu behar nauen,

ezpaitidate esan

nor den

bietatik

emazurtzago.

Egia da Oteitzaren eskultura eztudala

nik konprenitzen,

baina ni eskolarik gabeko gizon bat naiz,

eta hori ezta harritzekoa.

Baina Jurgi Oteitzak nire poesia konprenituko du,

dudarik gabe,

gauza errezagorik ezpaita inoiz

gizonaren eskutikan

atera.

Jurgi Oteitzaren eskultura konprenitzeko

bista luzearen behar da,

baina nire poesia konprenitzeko

ezta behar

belarri zorrotzen,

agian

harek listoentzat eskulpitzen zuelako,

eta nik

tontoentzat

eskribitzen

dudalako.

Nire poesia oso merkea da,

herriaren ahotik hartu nuen

debalde,

eta debalde ematen diot

herriaren belarriari.

Orain Jurgi Oteitza

eztakit nun

egonen den.

Ni hemen nago,

Basurtun.

Gaur kontuak atera ditut

eta etxera bihurturik ikusten dut

oraindik

telebista erosteko

eztudala

aski

irabazten.

Bista laburra dut, eta nire sudurraren aurrean dena

ikusten dut

bakarrik.

Zer egin behar dudan

inork esan dizaidan

nahi nuke.

Hainbeste atetan jo nuen nire

denporako egunetan,

hainbeste esku bilatu nuen adiskidetasun

bila,

hainbeste andreren aurpegieri so egin nien

karino bila...

Baina orain eztago bihurrerarik.

Jurgi Oteitzak eztu jadanik

eskulpitzen,

bertsolariak

puntu aberatsen

eta

neurri gaitzen

etsai

deklaratu dira,

parlament-gizonek haien hautatzaileen kontra

diardukate...

Mundu honetan eznuke

bizi nahi.

Mila gezur esan behar ditut,

hea gizon prestuaren itxura

hartzen dudan:

Konparazio baterako:

Gizon onek andre onak maitatzen dituzte

edo

andre onek gizon onak errespetatzen dituzte.

Lehengo egunean esan zuen gizon zuhur batek

gizon zoroak ere behar diradela

mundu honetan.

Eztakit nola atrebitzen naizen

honela eskribitzera,

euskera klaro batean,

euskal garbi honetan.

Nik nahiago nuke,

egiaz diot,

holako hitz zakarrik

ez erabili,

ni ere garbi-zalea bainaiz,

hala esaten nion lehengo egunean

gure jakintsuari,

nahiago nituzke

gure euskal berbo erromanizatu honetatik

erdal modu guztiak

sustraitik kendu,

nahiago nuke

iberiar eskrituran

eskribitu,

nahiago nioke

grekotik

hartu dugun

teknik hitz bakoitzari

euskal hitz egoki bat

kausitu,

eztadin honela

nirekin hasarra

inor,

eztezan inork

nigan

euskeraren kontrako gorrotorik

bila...

Baina hola gertatu da,

eta nik eztut kulparik.

Mundu guztiaren kontra

nola ausartuko nintzake?

Nire lekua dago

herriaren aldean.

Nirekin dagoena

Euskal Herriarekin dago,

ni harekin bainago.

Udarregi bertsolariak

etzekien erderaz

mintzatzen,

baina hala ere

erdera asko zekien.

Hemen, Laudion, bizi den gizon horrek

eztu sekula konprenituko

ze diferentzia haundia ematen dion

gure aberriaren bizitza propioari

Z jostagarri horrek.

Basarrik berriz erderaz daki

ederki,

nik beste;

Baina hala ere eztu

erderarikan batere

ikasi.

Orain ikasi

behar dut

erdera.

Baina holako gauza gaitzik ikasitzeko,

eztu oraindik inork libururik

eskribitu,

eta honela

nire aprendiz-aroak

luzaro

iraunen du.

Orain galdera bat egin nahi diot

eztakit nori:

Zergatik metitu ote naiz

halako enplego txar batean?

Zergatik sartu ote nituen

sudurrak

hain kirats txarreko

zer-egin honetan?

Baina zergatik?

Eznintzen ni ederki bizi

Bilboko hirian,

gaztelaniaz,

hispanidadean?

Baina ez.

Nire leinuaren ezagugarria da.

Ur lasterraren kontra iher egiten dugu.

Baina hau nola ulertuko da?

Nola adituko da?

Herriaren karruzelean dantzan egiten badut,

nola izanen naiz otso bakarti bat?

Kaietako tafernetan arno beltza edanen badut

aleman ontziari planto egin dioten langileekin,

nola hartuko dut

eremutarren

antzik?

Baina hau erraxki konprenituko du Jurgi Oteitzak,

Gabriel Zelaiak eta Augustin Ibarrolak ere

konprenitu duten

bezala,

nire lagun guztiek,

nik ezagutu bai eta eztitudanek

konprenitu edo

konprenituko duten bezala.

Nire burruka, hala ere,

haundiagoa da.

Nire lagunen etsaiak

adimentutsuak dira;

nireak berriz, adimenturik

gabekoak.

Jainkoak libra gaitzala,

esan zuen Bladik,

neskatxa itsusietatik.

Nik diot:

Deabruak gaitzala libra

agure eroetatik.

Bilbon agure ero bat dago,

zeinaren izenaz akordatu ere

eztudan nahi.

Jesukristok berak ere etzuen ukan

etsai traketsagorik.

Aireari eta Arenaleko astigarrari

galdetuko nieke

zer deabru edo zer aingeru

egin diodan nik

gizon horri.

Nire aurpegia etzaio gustatuko?

Baina espiluan begiratzen diot ene buruari,

eta ikusten dut

nire begitarteak

eztirela

itsusiak.

Egia da antiojuak erabiltzen ditudala

eta ezpainaren gainean

eztadukadala

biboterikan,

baina hala ere

edozein andrek

hartuko ninduke

galaitzat.

Holakorik ezta gertatzen,

dirua kario erosten delako

mundu honetan.

Baina nire bizitzaren historia kontatzen

ausartuko banintz,

inork ezninduke aurkituko

hain higuingarri.

Baina ahal balu

agure ero horrek

bizien arteko listatik

borratuko ninduke.

Zorriak oso

aspergarriak

dira.

Koreako gerran naikoa nahigabe

eman zidaten,

Baina orain,

baketean,

hainbeste dutxa egonik,

eztakit

nola sortzen diren.

Nik eztut sinesten

lurra mintza dakiola

inori,

baina hala ere

gizon oso prestu batek esan zidan lehengo egunean

Jurgi Oteitzak,

Aita Donostiaren oroitarria imajinatu baino lehen,

kromleketako lurrarekin

egin zuela

hitz,

lurrean geratzen baitira

ez bakarrik gizonen eta andreen hezurrak,

baita haien pentsamentuak eta sentimentuak ere

baizik.

Jurgi Oteitzak

lurrarekin hitz egin zuen;

nik eztut holakorik sinesten,

baina hala ere

egia dela

dakit.

Jurgi Oteitza ezpaita gizon bat,

Jurgi Oteitza gizonago bat baita;

azken bolada honetan pentsamentura ekarri naute

hura

profeta bat

dela.

Antigoalean

profetak

harrika

hiltzen zituzten.

Gaur egunean

arbuioz,

desamodioz

eta

desprezioz.

Nik eztakit nola Jurgi Oteitzak

agoantatu duen

orain artean

hainbeste

desprezio

Bilboko zorriak

Euskalerri guztira

sakabanatu dira.

Horrelako izurterik ezta ikusi

Europan

Edade Ilunetik;

bakarrik

aurkituko da

konparazioa

Enperadoreen Aldiko

Sinan

edo

behi sakratuen

Hindia pobreegitu horretan.

Zorriak abaro bila doaz, ez bakarrik

soldadoen eta garbitzaleen semeen buruetara,

orain Akademietan

eta Apezpikutegietan

aurkitu dute

babesa;

persona normalak balira bezala

jubilatu egiten dira;

diote:

Horren eskuak (edo arima, berdin baitie),

gorriz tintaturik daude.

Eta honela deskomekatzen dituzte

Parnasotik

poetak,

eskultoreak

edo pintoreak;

elizatik

etxeko jaun prestuak;

fabrikatik

langile trebeenak.

Edo deskomekatzen ezpadituzte,

asper-arazitzen diete,

eta azkenean

dimisioa presenta-arazitzen diete

motiborik apurrenarekin.

Nik

poetatzatik

dimisioa

presentatu nuen

kantsazioaren aitzakiarekin.

Baina nola aitzakia hura gezurrezkoa zen,

berriz ere hartu nuen eskuan mailua,

eta Kantabriako itsasoa jo dut kolpeka.

Jurgi Oteitzak ere

kromlekaren aitzakiarekin

dimisioa presentatu zuen

eskultoretzatik,

baina hala ere

inork eztio Euskalerriari

penamenik eman.

Euskaltzaleak ezkara lutoz

beztitu.

Tente jarraitzen dugu,

jakin gabe

munduan behin eskultore bat egon zela

Jurgi Oteitzaren izenarekin.

Nik eztakit Jurgi Oteitzak zer esanen duen

poesi-puntu hauk irakur ditzanean.

Behar-bada esanen du

nik eztudala bururik,

(Egia da eztudala txapelik edo ereinotz-koroarik irabazi nahi)

esanen du,

naski,

Bilbon eztagoela sobera kanorerik,

sobera zentzurik,

eta honekin erakutsiko dit

nola

profetak ere

zorritasunez

kutsa litezkeen.

Baina nik azaldu behar diot,

esplikatuko diot,

zer den,

zergatik bera oraindikan ezten

euskal arimaren zolara heldu,

gu itotzen garen

infernu behere honetara.

Gu ezkara hemen lasai

bizi.

Guk eztugu sentitzen

paradisu bat.

Dantek ere etzuen holakorik

asmatuko.

Hau da basatza haundi bat.

Hemen aingeruen arimak ere likistuko lirake.

Hemen bakarrik gordetzen dira garbirik

dontzeila aberatsen florea,

ezen ez lorea.

Hemen ezin liteke hasnasarik har.

Hemen ito egiten da libertatea.

Gizonak erosten dira,

sagarrak bezala,

andreak saltzen dira

madariak bezala.

Hemen orok du bere prezioa:

Eskeinduera eta eskatueraren erreinua da hau.

Hemen Jurgi Oteitzaren eskulturak ere,

Agustin Ibarrolaren pinturak ere,

Gabriel Zelaiaren poesiak ere,

saldu eta erosi egiten dira.

Hemen bakarrik gauza bat dago

inork saltzen edo erosten eztuena

eta hori da

Gabriel Arestiren poesia,

hain merkea baita

ezen eztuen preziorikan.

Nik eztiot

botako

hemen gertatzen denaren kulpa

inori;

Madrilen eta Parisen ere

aingeruxka inuzentak dira,

eta Bilboko eta Donostiako kapitalisten gainean ere

eznaiz ausartuko,

haien arimetan

ezpaiomendago

Adamen bekatutik

arrastorik ere.

Hemen oro da garbitasuna,

langileen andreek

beren gizonen izerdiak

kentzen baitituzte

banko-etxeetako patioetatikan.

Egunkari katolikoak ere egiaztiak dira.

Hemen eztu inork gezurrikan esaten.

Hemen oro da zilegi,

baita euzkotar abertzaleen erotasuna ere.

Hemen inor ezta konturatzen

ekaitz haundia

hurbil

dagoela...

Baina nola esplikatuko diot nik

hau

Jurgi Oteitzari,

nola sartuko diot Gabriel Zelaiari

nik

hau

buruan,

nola ausartuko nintzake ni

Augustin Ibarrolari

honen gainean

mintzatzen,

ni baino jakintsuagoak

baldin

badira?

Inork eztu

nik baino

adimenturik gutxiago.

Gabriel,

nun dago

kanorea,

nun daukazu

zentzua?

Gabriel Aresti Segurola,

mutil gaisoa,

zergatik atrebitu zinen

itsaso honetan,

enplego txar batean

zinaden metitu,

horregatik etzinen

hemen ametitu.

Oterori diotsat:

Qué tal Hikmet y tú?

Konta zaidazu bada...

Baina hau ezta zortziko txikiaren ordua.

Hemen gertatzen dena

kontatu behar dut.

Zortziko nagusian

kantatu behar dut.

Gure Euskalerria

sendatu behar dut.

Arrisku honetatik...

Baina hau ezta bertsolarien eguna.

Lehengo egunean egon nintzen

Gernikako frontoian.

Leihoak

ikusirik han

goian,

pentsatzen dut gure gauza

galdu zela sasoian.

Bart entzun nion bati

euskal kuzinaren gainean mintzatzen,

nola arraultzak jarri behar diren

sukaldearen azpian.

Nire gainean zerua,

nire azpian lurra...

Nire gainean eztute hitzik egiten,

baina kentzen dute hautsa

nire azpitik,

inuntzi batekin.

Eta orain Jurgi Oteitzari esan behar diot egia:

Errusinolaren kantuak

nire arima

bakez

betetzen du.

Hura entzuten dudanean

melodia atsegin bat

sortutzen zait

barnean.

Errusinolaren kantuak

gogora ekarten dit

nire amaren sabelean

gozatzen nuen

naretasuna.

Itsasoaren uhinetan

enbarkatuko banintz,

eznintzake

mundu ederrago batetik

nabegatuko

inola.

Nazareteko Jesus

etzen nabegatu

bederatzi hilabete haietan

kontentago.

Mundua ederra da,

errusinolaren kantua baino

ederragoa;

Nerbioneko hibarrean

udazkeneko arratsetan

pinudiek

arimari ematen diote

mosutxu luze bat;

negar egin nahi balukete bezala

iluntasun argi batez

betetzen dira,

badirudi nire alaba nagusiaren aurpegia

kopiatzen dutela,

hari

Nerea,

deiadar egiten diodanean,

tristeziaz betetzen baita,

eta

Guria izan da,

ihardesten badit,

eta gero

Etor hadi honera,

esaten diodanean,

hik eztun ezer egin,

eta hire inuzentziaren errua

eztadukan zergatik

hire ahizparen gainean

bota,

haurtxoari alaitasuna baitatorkio

begitartera.

Horrelakoa da gure lur maitea

Nerbion hibaiaren ondoan,

udaren eta neguaren arteko egun nabarretan,

gau iluna hurbiltzen zaigunean,

ilunabarra

erori baino lehen.

Nik eztakit, bada, zer dudan, ez, maiteago,

gure lurra

edo

nire alabak.

Haek dira niretzat

lurreko gatza,

itsasoko usaia

eta aireko soinua.

Errusinolaren kantua motza da

haiekin konparaturik.

Nire alabekin baldin banoa

espiritutsuagoa da arno zuria,

zaporetsuagoa muskuilua

eta

urrintsuagoa Birjiniako orria.

Argia

argiagoa da,

haizea

epelagoa,

eta uhinak

ederragoak.

Argia da egun oso luze bat,

haizea da igurikiera atsegin bat,

uhinak dira gizonaren gogoak deseaturikako gutiziak.

Nire adiskideak dira,

Mundakako elizondoan jezartzen naizenean,

nire begiak Izarori erregalatzen dizkiot

eta haiekin mintzatzen naiz luzaro.

Egun batean bertan nengoelarik,

kopla bat kantatu nion:

Baina damutu nintzen,

gure mintzabideak ezpaitu lekurik hartzen

hitzetan,

hobe baita

mutu geratu,

ezen ez hitzetako pisu traketsarekin

adiskidetasuna

trabatu

eta zikindu.

Asko maitatzen dut

Kantabriako itsasoa,

nire lagunen presentzia

eskeintzen baitit.

Baina bertan nagoenean

Nerbioneko hibar goikoa

etortzen zait gogora,

eta orduan Bizkaia arineketan igaratzen dut,

Arrigorriagatik gora igotzen dut,

eta pinudien presentziaren aurrean

nire lagunen ausentzia

damu dut.