Preso idazleak
ala idazleak preso?

Iñaki Gonzalo Casal, Kitxu

Dueñas espetxetik

Kontatzeko zerbait izatea da ipuin bat idazteko behar den gauza bakarra. Beste guztia ondoren etorriko da, samaldan. Norberak idazteko duen erraztasuna edo trebetasuna, idatziko duzuna nori zuzenduta dagoen gogoan izatea, buruan duzun istorioa gizarteari helarazteak zerbaiterako balioko ote duen jakitea... elementu hauek guztiak kontuan behar ditu izan idazleak bere eginkizunari ekin baino lehen, baina, berriro diot, liburu edo poema edo ipuin bat idatzi baino lehen esateko zerbait izan behar du kontalariak. Hain garrantzitsua den baldintza hau betetzen dugun oro preso gaude. Idazleak gara eta, aldi berean, preso. Kartzelan gatibu egon arren idazletzat jotzen dugu geure burua, esateko zerbait dugulako eta ahalmena eta baliabideak ditugulako kontatu nahi duguna nola edo hala kontatu ahal izateko.

        Hau honela izanda eta hain oinarrizkoa dirudien arren, ez dute beti hain argi ikusten askatasunean bizi direnek. Asko eta asko dira gaur egun Euskal Herrian presook preso izateagatik idazten dugula pentsatzen dutenak.

        Nork ez du inoiz pentsatu euskal preso politikook erraztasun handiagoa dugula, baliabide gehiago ditugula eskura, liburu bat argitaratu ahal izateko? Eta agian egia izango da; agian gure herriaren alde borrokatzeagatik espetxean gaudenoi aukera gehiago ematen dizkigute lehenengo idazkia argitaratzeko, baina nik, idazki honen bidez, preso gauden idazleok dugun idazteko ahalmena erreibindikatu nahiko nuke.

        Nire lehenengo liburua, «Carta a un fantasma», Navalcarneron idatzi nuen. Arratsalde batean, ohean eserita nengoela, giltzari batek nire txaboloko leihatilatik ikusi ninduen, nonbait, eta, parte bat jartzeaz gain, koltxoia ateratzeko agindua eman zidan (guztiz debekatuta genuen egunean zehar ohean eserita edo etzanda egotea). Aginduari jarraituz koltxoia atera nuen eta plastikozko aulkian eseri nintzen paper txuri baten aurrean.

        Orduan bururatu zitzaidan liburu bat idazteko ideia. Lehenengo esaldia idazti nuen eta esaldi horren ondoren beste bat eta beste bat... hitz baten atzean beste hitz bat eta irudipen batekin lotuta beste irudipen bat... eta horrela, aurrean nuen paper txuri hori bete arte, koltxoiarena guztiz ahaztu arte. Papertxoan idatzitakoa irakurri nuen eta argi bat piztu zitzaidan bihotzean. Gai izango ote nintzen hasitakoari jarraipena emateko?

        Idazmakina bat txaboloan izateko baimena gau hartan eskatu nuen eta ezezkoa handik bi egunetara jaso nuen, No procede por razones de seguridad. Bale, orriekin eta boligrafo batekin nahiko nuen nire ametsa egia bihurtzeko.

        Baina giltzariak nire ametsaz jabetu omen ziren eta gauetan idazten nuena goizeko araketetan izorratzen saiatzen ziren. Kartoizko karpeta urdin batetan gordetzen nituen ametsez beteriko orriak lurrean nahastuta edo komuneko uretan sartuta agertzen ziren goizero...

        Zerbait egin behar nuen! Eta zera erabaki nuen: patiora ateratzean orriak barrabiletan izkutuan eramatea. Lehenengo egunetan ez nuen arazorik izan, baina kartzeleroak eguneroko katxeoan nire idazkia txaboloan ez ikustean nire amarruaz jabetu ziren eta goiz batean biluzteko agindua eman zidaten; prakak jaitsi eta han agertu ziren orriak kaltzontzilo eta barrabileen artean... A ze haserrea hartu zuten! Orri guztiak kendu zizkidaten. Ez, ordea, nire ametsa. Oztopoz oztopo eta zailtasunez zailtasun nire lehenengo liburua bukatzea lortu nuen. Nola? Oraindik ez dakit ondo baina ametsak ezin dira inoiz amets hutsetan gelditu.

        Valdemoron nengoela eskuz idatzitako liburu saiakera argitaletxera bidali nuen eta handik gutxira erantzuna heldu zen: Istorio polita, ondo idazten duzula somatzen da baina... askoz hobeto egin dezakezu gauza batzuk aldatuz gero... hori izan zen gutxi gorabehera editoreak eman zidan erantzun borobila. ¡De puta madre! pentsatu nuen eta eskutitza jaso nuen egun berean gauzak aldatzeari ekin nion, Valdemoron idazmakinak debekatuta ez zeudela aprobetxatuz. Navalcarneron bueltan arazoak berriro hasi ziren, baina indartsu nengoen nire ametsa gero eta hurbilago ikusirik.

        Hiru aldiz zuzendu behar izan nuen nire eskuizkribua, baina azkenean Txalapartak argitaratu zuen nire ametsa egia zoragarri bihurtuz. Ocañan «Hace frío aquí en España» olerki liburua idatzi nuen eta HIRUk argitaratu zuen, eta La Moralejan «Nadine».

        Oraindik gogoan ditut Navalcarneron eta beste espetxeetan igarotako une latzak baina bizi izan ditudan zailtasun guztiek aurrera jarraitzeko indarra eman didatela ez dut gaur egun duda izpirik.

        «La barca de Amín», Algeriako independentziaren gerrari buruzko eleberri bat izan da nire erronkarik berriena eta ez da azkena izango ziurrenik, idazteko grina barru-barruan dudalako eta egunero bizi behar izaten dudan errealitate beltz eta ilun honetatik ihes egiteko ez dudalako orain arte beste era hobeagorik aurkitu.

        Idazle bihurtu naiz kartzelan, bai, baina hori, bizitza honetako gauza guztiak bezala, kasualitate hutsa izan da. Edo ez? Agian ez dut inoiz jakiterik izango.